Ууле-салым хоойлузу

Октаргайның кол хоойлуларының бирээзи -- карма азы үүле-салым хоойлузу болур. Ол кижилерниң амыдыралын башкарып чоруур. Кижилерниң амыдыралы, үүле-салымы чүге аңгы-аңгы болуп турарыл?

Чамдык уруглар эки өг-бүлеге төрүттүнгеш, эки чурттап чоруур, чамдыктары амыдыралы чегей өг-бүлеге төрүттүнгеш, шоолуг эвес чурттап чоруур. Чамдыктары аргалаар-дарылаар, кем-херек үүлгедир өг-бүлеге төрүттүнгеш, бичиизинде түреп өзер. Чамдык кижилер дарга-бошкалар болуп, чамдыктары бомжтар апарган чурттап чоруур. Чамдык кижилер бай-шыырак, чамдыктары ядыы-түреңги чурттап чоруур. Ооң үндезин чылдагааны – үүле-салым хоойлузунда. Кысказы-биле: чүнү тарып алыр сен – ооң дүжүдүн алыр сен.

Багай бодалдар бодап, багай херектер кылыр болзуңза, багай амыдыралды тургузуп ап турарың ол, харын-даа кижи кылдыр төрүттүнмейн, дириг амытан болуп, азы аш сүнезин болуп төрүттүнүп болур сен. Бир эвес октаргай хоойлулары үревейн, эки херектер кылып чоруур болзуңза, эки амыдыралды тургузуп ап турарың ол. Кем-херек кылыр хамаанчок, багай бодалдар безин багай үүле-салымны тургузуп турар. Колдуу бодалдар үүле-салым тургузар деп өөредиглерде бижип турар.

Кижи чок апаргаш, Үстүү Оранга баарга, липиктер деп Карма Бурганнары кижиниң эки, багай кылган чүүлдерин деңзилеп, тодараткаш, кижиниң катап төрүттүнгеш, эдилээр үүле-салымын тургузуп турар. Ооң кадында, Чер кырынга кылыр сорулгазын база тодарадып бээр.

Ол үеде кижи боду эрткен чуртталгазын, бодунуң частырыгларын көрүнчүкте дег көрүп турар. Эрткен чуртталгазында ажылдап алганы бодунуң үүле-салымының аайы-биле база ону арыглап алыр дээш, төрүттүнер ада-иезин боду шилип алыр. Эки херектер кылып чораан арыг кижи эки өг-бүлеге төрүттүнгеш, эки чурттаар. База дедир.

Үүле- салым хоойлузу кончуг күштүг хоойлу болур, Бурганнар безин аңаа чагыртып чоруур. Олар кижилерниң үүле-салымынче киришпес, кижилер ону боттары тургузар, боттары арыглаар. Кижилерниң хостуг эргези база күштүг хоойлу. Бурганнар аңаа дегбес, кижи шиитпирни боду хүлээп алыр, амыдыралын чүгле боду тургузар. Багай херектер кылгаш, багай чурттаары азы багай херектер кылбайн, эки чурттаары сээң хостуг эргең, шилилгең. Келир үеде амыдыралыңны бо үеде амыдыралыңны канчаар чурттааның-биле тургузуп ап турар сен. 

Майдыр Бурганның өөредиинде карма дугайында хөйнү чугаалап турар. Ында мынча дээн: «Кармаже хаара туттуруп кире берген кижилерге дузалаары дыка берге. Эки, буянныг дуза бүрүзүнге ындыг кижи удур боор деп чүвени эскерип болур. Ооң-биле карманың камгалакчызы деп адаар тускай энергияның барын бадыткап турар… Кижиниң берген ажыктыг сүмелери тайылбырлаттынмас удуланыышкыннарга таваржып турганын кижи бүрүзү сактып кээп болур. Угаан-сарыылдыг деп санадыр кижилер чамдыкта бодунга ажыктыг чүүлге удур чугаалап эгелээр. Ындыг болганда, ооң чылдагаанын карма чылдагаанындан дилээр болза эки. Карманың камгалакчызы дыка күштүг» - дээн.

Карма азы үүле-салым дээрге нарын айтырыг болур. Кижи эки эвес чүве кылып каан болза, ол ооң уржук, түңнелин, ялазын чүктээр ужурлуг. Кижи кылып алган багай кармазын азы үүлезин чүгле боду арыглаар. Чамдыкта кижиниң кармазынга, үүле-салымынга өске кижи киржип, дузалажы бээр болза, ооң кармазы арыглаттынмайн артып каап, келир чуртталгазынче катап шилчий берип болур. Ынчангаш, кандыг-даа бергелерни кижи боду ажып эртер болза эки, канчап билир олар кармадан келген болуп чадавас, оон келбээн-даа болза, кадыг-бергеге кижи дадыгып, сайзыраар. Мерген угаанныг кижи: «Мен бодум» - дээр.

Чамдык ада-иелер өглүг-баштыг ажы-төлүнүң амыдыралынга киржир, харын-даа чамдыкта, чарлыр-чирлиринге-даа чедире бээр. Оларга хосталганы бээр херек, олар амыдыралын, үүле-салымын чүгле боттары тургузар, боттары арыглаар ужурлуг. Бир талазында ол. А ийи талазында, төрел харылзаа – карма харылзаалыг болуп болур. Эрткен чуртталгаларда кижилер аразынга та кандыг хамаарылгалар, та кандыг харылзаалар, та кандыг өре-ширелер турган чүве. Ынчангаш кижилер бот-боттарынга дузалашпас деп чүве турбас, дузалажыыр апаар. Ынчалза-даа өг-бүлелиг ажы-төлүнче эмин эртир сагыш салгаш, оларга хора чедирип болур. Олар аңгы үүле-салымныг, аңгы өг-бүле-дир. Олар амыдыралын боттары харыылаар ужурлуглар. Кадыг-бергелерни боттары ажып, шиитпирлээш, кармазын боттары арыглап турары ол болур.   

Чамдык ада-иелер ажы-төлүн боттарының хуу өнчүзү дег кылдыр бодаар. Чер кырынга сайзырап ап, катап чурттаар дээш, чаа мага-бот алыр дээш, оларны дамчыштыр төрүттүнүп келген кижилер деп ажы-төлүн ынчаар медереп билир болза эки. Оларны ынакшыл-биле азырап өстүрер, ёзулуг кижилер кылдыр кижизидер, хүндүлээр херек. Кижи бүрүзүнде бурган бар боор, кижиде ол бурганны хүндүлеңер дээн.

Кижилер чамдыкта частырыгларын эдип, көстүүр, көзүлбес өрелерин төлеп, кармазын арыглап алыр дээш, эрткен чуртталгазында чоок кижилериниң өг-бүлезинге катап төрүттүнер боор. Ол-ла чылдагаан-биле Карма Бурганнары эрткен чуртталгазында таваржып чорааны карма харылзаалыг эш-өөрүн, таныыр, билир кижилерин бо чуртталгада база катап таварыштырып каар боор. 

Кижи кармазының аайы-биле катап төрүттүнер ада-иезин боду шилип алыр деп бижээн болгай мен. Кижи кармазын арыглап алыр дээш, арагачы ада-иеден төрүттүнүп келгеш, түреп эгелээр болза, бичии уругларның эргелерин камгалаар черлер, ону ада-иезинден чаргаш, уруглар бажыңынга тургузуп каан дижик, бо таварылгада ооң кармазынга өске кижилерниң киришкенинден ооң кармазы арыглаттынар бе?

Бичии кижини камгалаар дээш, мелегейивис-биле ооң үүлезин эдилеп, кармазын арыглап алыр байдалындан уштуп, аңаа хора чедирип турар эвес бис бе? Кандыг-даа болза кижиниң үүле-салымы-биле тудуш, төрүп каан ада, иези кончуг боор. Ону ада, иезинден күш-биле чарары ооң сагыш-сеткилинге кайы хире аар-бергел, ол кем-херек үүлгедиишкининге дөмей эвес бе? Бо айтырыгларга кым шын харыы берип шыдаарыл?

Эргеге өөренииринден бергеге өөрениири дээре дээр болгай. Бичии кижилерни уруглар бажыңынга эргеге өөредип, чымчаңнадыр азырааш, ооң берге байдалга дадыгып, быжыгып алыр аргазын бербейн турар эвес бис бе? Ол катап төрүттүнериниң мурнунда, ыяап-ла ындыг байдалдыг өг-бүлеге төрүттүнер мен дээш, бодунуң тура-күзели биле ындыг өг-бүлеге төрүттүнген болгай. Ооң үүлезин үзе кирип, чер кырынга келген сорулгазынга шаптыктап турар эвес бис бе? Шын харыы бар бе?

Мындыг айтырыгларга кым-даа харыылап шыдавас деп бодаар мен. Та кармазы-биле төрүттүнүп келген уруг, та ада-иези карма чылдагаанын чаа тургузуп турар чүве. Бо таварылгалар дугайында чүгле Бурганнар билир. Ынчангаштың кижилерниң кармазынга шаптыктай бээр боор бис дээш, үстүнде бижээним байдалдарда бичии уругларга болгаш өске-даа бергедеп чоруур кижилерге дузалавайн барып шыдавас бис. Харын-даа дузалавайн баар болзувусса, боттарывыс кармавыс баксырадып ап болур бис. Ынчангаш херек таварылгаларда кижилерге дузалап, буян кылып чорааны-ла дээре.

Кижиниң чуртталгазы мөңге, кажан-даа үзүктелбес, өлүм деп чүве чок, чүгле мага-бодун солуп алыр дээш, Үстүү Делегейже чоруптарын өлүм деп адаар. Черде болгаш Үстүү Делегейлерде амыдырал тудуш, чаңгыс амыдырал болур.

Кижилер кем-херектер кылырга чүү-даа болбас, анаа чүве деп бодаар. Эрткен чуртталгазында кандыг багай херек кылып кааш, мынчаар түреп, бергелерге таваржып, багай чурттап чоруурун билбес. Чүге дээрге мындыг билиглерни, октаргай хоойлуларын, көзүлбес делегейниң эртеми - бурганнар өөредиглерин школаларга өөретпейн турар. Ол дээрге амыдыраарының өөредиглери -дир. Ол бирги чергениң айтырыы-дыр, өске эртемнерге бодаарга. Кем-херектер кылыры көвүдээн, канчалза экил? – деп кижилер айтырып турар. Бо ышкажыл, чаңгыс эми -- шажын өөредиглерин школа программазынче киирер, чонну өөредир, билиглер-биле ооң караан ажыдар. Билиг чок, мелегей, согур кижилер кем-херектерни үүлгедип турбайн канчаар.

Шажын темазынга Бурганнар өөредиглери бижип каан өөредиглиг чүүлдер солуннарже чорударга, оларны чонга чедирбес боор-дур. Чонга өөредиг билип алырын шаптыктаар болза, багай хуу-салым ажылдап алыр деп өөредиглерде бижип каан. Че, ол-даа канчаар, боттарының херээ-ле ыйнаан. Ындыг-даа болза, солуннарга делгем медерелдиг кижилер ажылдаар болза эки. 

Карма дугайында оон-даа хөйнү бижип болур, ынчалза-даа мооң-биле кызыгаарлап каайн. Бодалыңар азы айтырыгларыңар бар болза, бо-ла чүүлдүң адаанда комментарий бижиир черге бижип, база мооң адаанда тыва чүүлдерни номчуп болур силер. Үнген чаа тыва статьяларны номчуп турар кылдыр маңаа бижидип ап болур силер. Силерге бүгү-ле чүүлдерге экини күзедим!