Статьи на тувинском языке

Чүге «тыва шак» дээрил? Делегейде тодаргай айтып каан шагында болур болуушкуннар ол-ла шагында болур ужурлуг. А бистиң Тывада болуушкуннар ол айыткан шагында болбас, ыявыла бир-ийи шак, харын-даа үш-дөрт шак озалдап болуп турар. Ынчангаш тодараткан шак сагывас, бо чаңчыгып калган багай чурумувус «тыва шак» деп атка четкен. Бир талазында, шаанда...

Украинага тускай шериг операциязын Россия чарлап, ону эгелей бээрге, чамдык кижилер аңаа удурланып турган. Бир талазында, ону чөп деп болур. Кандыг анаа кижи дайын-чаа деткип, аңаа өөрүүр боор. Дайынга удур болуру кижилерниң чаягаар сеткил-хөөнү-дүр. Ону истеп-сүрүп болбас. Шынап-ла, дайын дээрге оюнчук эвес, аңаа киришкен кижилерниң өлүм-чидими...

Черлик ыттар айтырыы хоорай, суур чагыргаларының бажының аары апарган деп болур. Мооң мурнунда эрткен үелерде, совет-даа үелерде бо айтырыгны чаңгыс арга-биле шиитпирлеп, ындыг ыттарны узуткап турган. Ам черлик ыттар узуткаарын федералдыг хоойлу хоруп каан. Ындыг болганда, черлик ыттар азыраар чер туткаш, оларны өлгүжеге чедир аңаа азыраар апаар...

Ак-Довуракка болган коргунчуг өлүрүүшкүн бүгү Тываны, харын Россияны кайгадыпкан. Оон -даа өске өлүрүүшкүннер Тывага хаая эвес болуп турган. Олар ындында-ла кем-херек үүлгедишкини көвей деп чемеледип турар Тываның адын улам баксыраткан. Черле өлүрүкчү болгаш өске-даа херектерниң арагалаашкындан аңгыда черле чылдагааны чүдел? Бис чүге ону...

Кижи кандыг-бир бергеге таварышкаш азы, чижээ, хөй акшазын чидирипкеш, канчап аныксый бээриниң дугайында дыңнаан силер бе? Мындыг таварылгаларда чамдык кижилер кырый бээр, а чамдыктары аныяксый бээр болуп турар. Ол дугайында адаандан номчуптар силер. Ону мен бодум билбес турган мен. Бижип турган чүүлдерим көрүп олургаш, бо чүүлге таваржы бердим...

Иий! Арага дээрге кижилерниң кажар, авыяастыг дайзыны. Ону ишкеш, та чеже кижи өлүп турар, та чеже кижи амыдыралын баксырадып турар, оон-даа ыңай ооң хоразынының дугайында боттарыңар билир силер. Арага дугайында болгаш мээң ижип чорааш, ону канчаар каапканым дугайында база арагачы кижи кымыл ол деп чүвени бо чүүлден номчуур силер. Арага наркотик...

Октаргайның кол хоойлуларының бирээзи -- карма азы үүле-салым хоойлузу болур. Ол кижилерниң амыдыралын башкарып чоруур. Кижилерниң амыдыралы, үүле-салымы чүге аңгы-аңгы болуп турарыл? Чамдык уруглар эки өг-бүлеге төрүттүнгеш, эки чурттап чоруур, чамдыктары амыдыралы чегей өг-бүлеге төрүттүнгеш, шоолуг эвес чурттап чоруур. Чамдыктары арагалаар- ...

Бир солундан 1990 чылдар үезинде ССРЭ-ниң дүшкениниң дугайында, аңаа хамаарышкан референдум дугайында чүүл номчааш, ол үелерге хамаарыштыр бодумнуң бодал, көрүжүмнү Майдыр Бурганның өөредиинге даянып, илередип көрейн. Делегейде ак күштер-биле кара күштерниң дайыны чоруп турар деп чүвени чамдык кижилер билбес-даа бооп чадавас. Ону ам канчаар...

Тыва дылдың чидериниң айыылы бар деп, ол дээш сагыжы аарып чоруур кижилерниң бижээн чүүлдерин солуннардан номчуп, ол теманы сайгарган дамчыдылгаларны телевизордан көрүп турар бис. Шынап-ла боже бүгү чон кичээнгей салбас чүве болза, ындыг айыыл бар. Ооң демдектерин амыдыралдан базым санында көрүп турар бис. Чижээ: боду кара тыва хирезинде тывалап...

Коронавирус деп халдавырлыг аарыг делегейге тарап, нептерээш, оон кадыы кошкак кижилер чок болуп турар. Чүл ол? Майдыр бурганның өөредиинде бижип каан Октаргай арыглаашкынының чоруп турары ол бе деп бодал башка кирер-дир. Ам чаа үе-шаг азы эпоха эгелеп, кижи төрелгетенниң чаа, алды дугаар салгалы азы расазы тыптып турар. Бистиң чурттап эртип...